REKOGNOSCIRANJE ARHEOLOŠKIH LOKALITETA NA TERITORIJI OPŠTINE CRNA TRAVA

Projekat „Rekognosciranje arheoloških lokaliteta na teritoriji opštine Crna Trava“ odobren je od strane Ministarstva kulture i informisanja Republike Srbije po konkursu za 2023. godinu i realizovan je u periodu od septembra do decembra 2023. godine.

Projektni tim bili su arheolozi arheološkog odseka Narodnog muzeja u Leskovcu: Vladimir Stojanović, rukovodilac projekta, arheolog, kustos, Julijana Pešić, arheolog, muzejski savetnik i Vladimir Stevanović, arheolog, viši kustos. Stručni konsultant na projektu je dr Aleksandar Bulatović, arheolog, naučni saradnik u Arheološkom institutu u Beogradu.

Opština Crna Trava u administrativnom pogledu pripada Jablaničkom okrugu. Njena površina iznosi 318 km², a 989 stanovnika naseljeno je u 25 brdsko-planinskih naselja. Evidentirano je 62 lokaliteta u 25 naseljenih mesta. Dva lokaliteta su višeslojna – ima ostataka više epoha na jednom lokalitetu, pa je ukupan broj lokaliteta veći, kada se razvrstaju po epohama.

Zabeležen je jedan lokalitet koji sadrži ostatke iz doba praistorije, perioda mlađeg neolita, koji se na osnovu pozicije može okvirno svrstati u naselje. Iz rimskog i ranovizantijskog perida evidentirano je četiri lokaliteta. Od tog broja tri su utvrđenja, a jedan lokalitet se može definisati kao nekropola. Najviše evidentiranih lokaliteta potiče iz srednjeg veka, ukupno 36. Od toga su 4 utvrđenja, 11 naselja, 12 kultnih objekata i 9 nekropola. Za 22 lokaliteta nije bilo moguće odrediti kojoj epohi pripadaju. Ovoj grupi lokaliteta pripadaju ostaci rudnika, kojih ima sedam i verovatno su korišćeni u rimskom i u turskom periodu, 10 metalurško topiničarskih radionica i dve nekropole.

Tokom realizacije projekta konstatovano je da je najveći broj lokaliteta u veoma lošem stanju. Ostaci utvrđenja, crkava i naselja su potpuno obrasla šumom, šibljem i rastinjem. Nekadašnje oranice i livade, sada su potpuno obrasle travom i trnjem i rastinjem, pa se i mnogi registrovani lokaliteti ne mogu pronaći. Takođe, na svakom, lokalitetu i do sada registrovanom ili novoevidentiranom naišli smo na tragove neovlašćenog kopanja, u manjoj ili većoj meri. Suočili smo se sa još jednim ozbiljnim problemom. Naime, usled velike depopulacije sela u opštini Crna Trava, sve je manje ljudi koji žive u selima, poznaju starine i mogu da pruže informacije, ili utvrđivanje lokaliteta.

Prisustvo službenih lica, odnosno arheologa iz nadležnog muzeja u Leskovcu bilo je značajno i imalo je pozitivan efekat, kako na meštane sela, tako i na predstavnike lokalne samouprave.